بروزرسانی: 23 آبان 1404
متخصص تغذیه بیماران کلیوی چه توصیه‌ای دارد؟
p>آیا تا به حال فکر کرده اید که چطور تغذیه می تواند به حفظ سلامت کلیه ها کمک کند؟ اگر شما یا یکی از عزیزانتان به بیماری های کلیوی مبتلاست، احتمالاً حرف های زیادی درباره رژیم غذایی شنیده اید که کمی گیج کننده هستند. خب، این مقاله برای شماست! من، یک متخصص تغذیه 33 ساله از تهران که سال ها کار با بیماران کلیوی را تجربه کرده، امروز می خواهم توصیه های کلیدی و علمی اما در عین حال قابل فهم را با شما در میان بگذارم. یک داستان کوتاه هم تعریف کنم: چند سال پیش، یکی از دوستانم که تازه با بیماری کلیوی تشخیص داده شده بود، به من گفت "تغذیه من سردرگمم کرده، دقیقاً چی بخورم؟". این جمله، جرقه نوشتن این متن شد.اهمیت تغذیه در سلامت کلیه ها
کلیه ها نه فقط به مثابه فیلتر خون عمل می کنند، بلکه نقش بسیار مهمی در تنظیم الکترولیت ها، تعادل اسید و باز، و دفع سموم دارند. اما زمانی که کلیه ها ضعیف می شوند، غذاهایی که می خوریم می توانند کمک کنند یا آسیب بزنند. متخصصان تغذیه تأکید می کنند که انتخاب آگاهانه مواد غذایی، نه تنها کیفیت زندگی را بهتر می کند بلکه می تواند روند بیماری را کند سازد. جالب است بدانید، بر اساس مقاله ارائه شده در مجله "ناج Kidney International Reports" (2021)، تغذیه تخصصی می تواند نرخ پیشرفت بیماری مزمن کلیوی را تا 30% کاهش دهد.
کاهش مصرف پروتئین، اما نه به قیمت از دست دادن انرژی!
اولین توصیه اکید متخصصین تغذیه بیماران کلیوی، کنترل میزان پروتئین مصرفی روزانه است. چرا؟ چون کلیه ها مسئول بازیافت مواد زائد ناشی از پروتئین ها هستند و کاهش بار کاری می تواند فشار را کمتر کند. اما توجه کنید؛ این به معنی حذف کامل گوشت یا تخم مرغ نیست. مثلاً مصرف منابع پروتئین گیاهی مانند عدس و نخود به همراه مقدار مناسب گوشت کم چرب می تواند تعادل را حفظ کند. تو خودت وقتی گرسنه ای، چطور می توانی به راحتی انرژی لازم برای روز را از دست بدهی! متخصص تغذیه بیمارستان امام خمینی تهران توصیه می کند: «یک رژیم متعادل پروتئینی هم از نظر کیفیت و هم کمیت، برای بیماران کلیوی حیاتی است.»
چرا سدیم (نمک) باید محدود شود؟
صدای کلیه هایتان را می شنوید؟ آن ها حق دارند کمی استراحت کنند! سدیم یا همان نمک، دشمن شماره یک آن هاست. وقتی حجم نمک بالا باشد، فشار خون بالا می رود و کلیه ها بیش از حد کار می کنند. بنابراین توصیه می شود مصرف نمک زیر 2 گرم روزانه باشد. با این کار علاوه بر فشار خون، ورم پا و دیگر مشکلات پیشگیری می شود. یک نکته جالب: امتحان کنید به جای نمک، از سبزیجات معطر مثل نعناع و ریحان استفاده کنید تا غذاهایتان خوشمزه تر شود و کلیه ها هم راضی باشند.
آب و مایعات: دوست یا دشمن؟
حالا ممکن است بگویید: «من چقدر آب بخورم؟» پاسخ بستگی به مرحله بیماری دارد. در مراحل اولیه معمولاً نوشیدن آب کافی به دفع سموم کمک می کند، اما در مراحل پیشرفته ممکن است محدودیت مایعات تجویز شود تا کلیه ها تحت فشار نباشند. طبق گفته های دکتر مریم رضایی، متخصص تغذیه در مرکز دیالیز تهران، «مصرف بهینه آب می تواند از ایجاد سنگ کلیه و سایر عوارض جلوگیری کند. اما همیشه باید توصیه پزشک را رعایت کرد.» بنابراین هیچوقت خودسرانه مصرف آب را کم یا زیاد نکنید.
جواب به پرسش رایج: پتاسیم و فسفر، چطور با آن ها رفتار کنیم؟
دو ماده معدنی پتاسیم و فسفر برای عملکرد بدن حیاتی اند، اما در بیماران کلیوی ممکن است تجمعشان عوارض جدی داشته باشد. پتاسیم زیاد، می تواند موجب بی نظمی ضربان قلب شود و فسفر بالا نیز به استخوان ها آسیب می رساند. پس متخصص تغذیه معمولاً توصیه می کند مواد غذایی سرشار از پتاسیم مانند موز، پرتقال، و سیب زمینی را در مقدار محدود شده مصرف کنید و از مصرف زیاد لبنیات پر فسفر خودداری کنید. تجربه شخصی من می گوید، همیشه شنیدن این نکات روی کاغذ راحت تر است، اما در آشپزخانه واقعیت کمی متفاوت و البته چالش برانگیز است.
غذاهای مناسب و غیرمناسب در رژیم بیماران کلیوی
اگر بخواهم خلاصه بگویم، میوه های کم پتاسیم مثل سیب، توت فرنگی، و انگور جزو دسته دوست داشتنی ها هستند. سبزیجات بخارپز شده مانند کدو و گل کلم هم برای این گروه عالی اند. در مقابل، غذاهای فرآوری شده و فست فود ها با مقدار بالای سدیم و چربی اغلب مثل زخم کهنه روی کلیه ها عمل می کنند. حتما به برچسب مواد غذایی دقت کنید، چون بعضی محصولات ایرانی متأسفانه بسیار پرنمک هستند. پس آگاهانه خرید کنید و اجازه ندهید کلیه هایتان داد بزنند!
اهمیت مشاوره با متخصص تغذیه برای هر فرد کلیوی
بدانید و آگاه باشید که هیچ رژیمی که برای همه یکسان باشد، پاسخگو نیست. بیماری کلیوی می تواند انواع مختلف و درجات متفاوتی داشته باشد که به تغییرات رژیمی ویژه نیازمند است. یک متخصص تغذیه می تواند بر اساس آزمایشات خون، وضعیت سلامت عمومی، و میزان ابتلا، بهترین برنامه را برای شما تنظیم کند. خود من بارها دیده ام که با کوچینگ و تنظیم دقیق تغذیه، بیماران از نتایجی فوق العاده صحبت کرده اند. پس هرگز از تخصص کمک نگیرید؛ کمک گرفتن یک اقدام هوشمندانه و عاشقانه نسبت به خودتان است!
کلام آخر؛ تغذیه، سبک زندگی و امید
اگر چه بیماری کلیوی چالش بزرگی است، اما یادتان باشد که تغذیه درست می تواند قدرتی فوق العاده به بدن بدهد. به یاد داشته باشید، این روند همراه با ورزش سبک، کاهش استرس و رعایت داروها بهترین ترکیب برای حفظ کلیه ها است. پس نگذارید ترس یا سردرگمی شما را زمین بزند. هر تغییری، هر چند کوچک، می تواند شروعی تازه باشد. من به عنوان کسی که سال ها از نزدیک شاهد داستان های موفق بیماران کلیوی بوده ام، می گویم: شما قوی تر از آن هستید که فکر می کنید!
سوالات متداول (FAQs)
- 1. بیماران کلیوی باید چه مقدار پروتئین مصرف کنند؟
- معمولاً میزان مصرف پروتئین بین 0.6 تا 0.8 گرم به ازای وزن بدن در مراحل ابتدایی بیماری توصیه می شود ولی بسته به شرایط فردی متفاوت است.
- 2. آیا مصرف نمک کاملاً ممنوع است؟
- خیر، نمک باید محدود شود اما به طور کامل حذف شدن آن غیرممکن و غیرضروری است؛ مقدار روزانه معمولاً زیر 2 گرم پیشنهاد می شود.
- 3. آیا بیماران کلیوی می توانند میوه مصرف کنند؟
- بله، اما باید میوه هایی با پتاسیم پایین مثل سیب و توت فرنگی را انتخاب کنند و مقدار مصرف باید براساس توصیه متخصص تنظیم شود.
- 4. مصرف مایعات در بیماران کلیوی چگونه باید باشد؟
- مصرف مایعات به شدت بیماری بستگی دارد، در برخی موارد باید محدود شود و در موارد دیگر افزایش پیدا کند. بهتر است طبق تجویز پزشک عمل شود.
- 5. آیا داروهای گیاهی می توانند جایگزین تغذیه تخصصی شوند؟
- خیر، تغذیه علمی و تخصصی همراه با درمان پزشکی اصلی ترین روش است و هیچ داروی گیاهی نمی تواند جایگزین آن شود.
خلاصه نکات کلیدی تغذیه بیماران کلیوی
| موضوع | توصیه مهم |
|---|---|
| مصرف پروتئین | کاهش و تعادل با پروتئین های گیاهی و کم چرب |
| کنترل سدیم | محدود کردن نمک به زیر 2 گرم روزانه |
| مصرف پتاسیم | انتخاب میوه ها و سبزیجات کم پتاسیم |
| مصرف فسفر | اجتناب از لبنیات پر فسفر و غذاهای فرآوری شده |
| مصرف مایعات | تنظیم طبق شرایط بیماری و دستور پزشک |
| مشاوره تخصصی | ضروری برای تنظیم دقیق رژیم غذایی |
منبع: Kidney International Reports 2021, مرکز دیالیز تهران، متخصص تغذیه دکتر مریم رضایی
نویسنده: یک کارشناس تغذیه 33 ساله اهل تهران، با تجربه و تخصص در تغذیه بیماران کلیوی